Eerder schreef ik over de impact op gedrag en prestaties voor volwassenen en kinderen met ADHD, hier kun je het teruglezen.
In dit artikel wil ik nader ingaan op de impact van het samenleven met ADHDer(s) binnen een volwassen relatie.
Ik gebruik de term ADHD voor alle drie de typen ADHD die worden beschreven in DSM-V, in de volksmond ook bekend als ADHD hyperactieve type, ADHD overwegend onoplettende type (vroeger ADD) en ADHD combinatie type. De drie typen hebben verschillende accenten qua gedrag en symptomen, maar hebben meer gemeenschappelijk dan verschillen.
ADHD in een volwassen relatie
Moeite om te focussen, snel afgeleid zijn, moeite met organisatie en impulsiviteit zijn gedragseigenschappen die het leven van iemand met ADHD al voor behoorlijk wat uitdagingen kan stellen. Het kan ook bijzonder lastig zijn binnen een volwassen relatie, zeker als de symptomen nooit goed zijn gediagnosticeerd en/of behandeld.
Als jij de volwassene met ADHD bent, voelt het voor jou misschien zo dat je continu kritiek krijgt van je partner, onder een vergrootglas ligt en lijdt onder een partner die aan micro-managing doet. Wat je ook probeert te doen (als het al uit je handen komt), het lijkt nooit te voldoen aan de eisen of maatstaven van je partner zonder ADHD. Je voelt je niet voor vol aangezien door je partner, ontloopt je partner misschien (on)bewust uit angst voor conflict, vertelt misschien soms een leugentje om bestwil om met rust gelaten te worden en vraagt je misschien af wat er is gebeurd met de andere waar je ooit verliefd op bent geworden.
Als jij de partner bent van een volwassene met ADHD voel je je misschien eenzaam, genegeerd of niet gewaardeerd. Je wordt er moe van dat jij altijd alles moet regelen en voelt je soms de enige volwassene in de relatie. Het voelt soms dat je niet op je partner kunt rekenen, klussen worden niet begonnen of afgemaakt, dingen worden vergeten, etc. Je voelt je soms een strenge ouder die standjes uitdeelt en reminders geeft aan je partner in plaats van een gelijkwaardige partner. Het lijkt er soms gewoon op dat het je partner domweg niks kan schelen hoe jij de relatie graag zou zien qua samen runnen van een huishouden, onderhouden van gemeenschappelijke vriendschappen, plannen van uitjes, etc.
Beide kanten van de relatie kunnen op deze manier bijdragen aan een destructieve cyclus van verwijten, ruzies, onbegrip en verwijdering van elkaar. Het hoeft echter NIET zo te zijn. Je kunt bouwen aan een gezonde en gelukkige relatie door samen goed te onderzoeken wat ADHD binnen de relatie precies betekent, welke rol het speelt en welk gedrag logisch is zonder het negatief te koppelen aan de ander. Kennis van en over ADHD is bij beide partners essentieel.
Lees hier uitgebreid over de symptomen en impact op gedrag en prestaties.
In vogelvlucht hier nog even de meest voorkomende symptomen.
Waar komen de symptomen dan vandaan? Dit komt door een ontwikkelingsachterstand van de executieve functie en executieve aandacht. Iemand met ADHD heeft moeite om aandacht langdurig te richten op één stimulus in een woud aan stimuli die ook om aandacht roepen.
Dit zie je aan problemen met:
Zelf-remming: Een gebrek aan het remmen of stopzetten van bepaald gedrag bij een impulsieve prikkel, beperkte zelfcontrole, matige tot slecht vermogen tot uitgestelde beloning en moeite om de eigen onmiddellijke interesses en wensen ondergeschikt te maken aan die van anderen (collega’s, medeleerlingen, familieleden, teamgenoten bij sport, leidinggevenden en docenten)
Zelf-management van tijd Voor iemand met ADHD zijn er twee soorten tijd: Nu en niet-nu. Dit veroorzaakt slecht timemanagement, organisatie en planning van doelen en taken. Het inschatten van tijd is problematisch, de tijd die nodig is voor het halen van een doel of het (af)maken van een taak wordt chronisch onderschat. Dat leidt vaak tot last-minute bikkelsessies om taken af te krijgen of doelen te halen.
Zelf-organisatie en probleemoplossing: Problemen met het organiseren/inrichten van je persoonlijke (werk)ruimte bureau, werkspullen zoals laptop, muis, oplader, mobiel (vaak “kwijt”). Dit maakt het moeilijker om efficiënt en effectief te werken en dingen af te krijgen omdat spullen vaak net NIET liggen waar men dacht dat ze lagen. Ook wordt (zonder lijstjes of schema’s) vaak vergeten welke taken of klusjes er nog gedaan moeten worden, wat de deadlines zijn, wat überhaupt de taken (bijvoorbeeld huiswerk) ook al weer waren, etc, etc. Taken en activiteiten die een beroep doen op het werkgeheugen gaan moeizamer, omdat het werkgeheugen minder ontwikkeld is dan bij mensen zonder ADHD. Dit heeft ook invloed op probleemanalyse of probleemoplossing bij meervoudige taken en klussen.
Zelf-regulatie van emoties: Moeite met het remmen of onderdrukken van de uiting van impulsieve emoties als reactie op een emotionele trigger. Denk hierbij aan zowel positieve als negatieve emoties. Zonder zelfregulatie gaan emoties vaak van 0 naar 100 in een milliseconde en dat alles met volle kracht. Enorme blijdschap bij leuke triggers en enorme boosheid, angst of verdriet bij negatieve triggers. Vaak gaat het samen met meer dan gemiddeld ongeduld, frustraties, woede, vijandigheid en reactieve agressie als dingen niet lopen of gaan zoals gehoopt of verwacht.
Wat kunnen beide partijen in de relatie doen?
Onderken wat de impact is van jouw gedrag op je partner
Als jij degene bent met ADHD is het belangrijk om te herkennen hoe jouw (onbehandelde) symptomen jouw partner raken en beïnvloeden in diens gedrag naar jou toe. Als jij de partner bent zonder ADHD is het ook belangrijk om in te zien hoe jouw kritiek en “gezeur” van invloed is op de gevoelens van je ADHD-partner. Bekijk elkaar met empathie en respect en probeer begrip te hebben over de klachten die je als partners op elkaar hebt. In die empathische dialoog gecombineerd met wederzijdse kennis van ADHD brengt begrip en verbinding dichterbij.
Probeer je partner los te zien van de symptomen en (ongewenst) gedrag
Voor de duidelijkheid wil ik stellen dat (fysiek) grensoverschrijdend gedrag in geen enkel geval acceptabel is, van beide kanten niet. ADHD is geen vrijbrief om je te misdragen, net zo als dat ADHD-gedrag van je partner geen vrijbrief is om tegen je partner te keer te gaan.
ADHD is geen keuze, je hebt het of niet, buiten jouw schuld. Je kunt het niet aan- of uitzetten. Probeer je partner dus los te zien van typerende ADHD-symptomen en plaats dit in een begripvol kader. De partner zonder ADHD heeft natuurlijk ook geen engelengeduld. Het kan bijzonder frustrerend zijn om elke dag tegen dezelfde dingen aan te lopen met je ADHD-partner. Heb begrip voor deze frustratie.
Welke gedachten en emoties spelen een rol?
Ben je bewust van de volgende gedachten en emoties bij je partner:
Bij de partner met ADHD:
- Voelt zich vaak anders dan de anderen en daardoor onbegrepen
- Overspoeld door impulsen (intern en externe impulsen): worstelt zich vaak door de dag heen met veel stress door het “managen” van de ADHD-symptomen
- Ondergeschikt aan de niet-ADHD partner: omdat de partner een groot deel van de verantwoordelijkheid op zich neemt van de dagelijkse dingen, voelt de ADHD-partner zich vaak het “kind” in de relatie. Kritiek en correcties op gedrag dragen bij aan een ongezonde ouder-kind-dynamiek. Mannen beschrijven deze dynamiek als emotionele castratie.
- Schaamte: Vaak proberen ze een grote hoeveelheid aan schaamte te verbergen of te compenseren op ander vlak
- Niet-geliefd of niet-gewenst: constante boodschappen van partners, werkgevers of anderen dat ze moeten “veranderen” versterken het gevoel dat ze geen liefde of erkenning waard zijn zoals ze zijn
- Bang om meer te falen: Als de relatie aan het verslechteren is, neemt de kans op “straf” op het falen toe. Omdat inconsistentie in gedrag en prestaties verbonden is aan ADHD, gaat het van tijd tot tijd toch weer mis. Om conflicten te voorkomen proberen ze bepaalde dingen maar niet meer om falen te voorkomen
- Diep verlangen om geaccepteerd te worden: Een van de diepste verlangens van iemand met ADHD is om volledig geaccepteerd te worden om wie ze zijn, ondanks hun typische “imperfectie”.
Bij de partner zonder ADHD
- Niet-geliefd of niet-gewenst: het tekort aan aandacht voor de partner door impulsiviteit of snel afgeleid zijn van de ADHD-partner wordt vaak gezien als desinteresse. Gek genoeg lopen bij partners dus vaak met hetzelfde gevoel rond van niet-geliefd en niet-gewenst te zijn door de ander.
- Boosheid en emotionele blokkades: Door de terugkerende frustraties over het gedrag van de partner ontstaat boosheid of verbolgenheid. Soms uit de boosheid zich in terugtrekking of opkroppen van negatieve gevoelens.
- Stress, stress en stress: Vaak nemen partners zonder ADHD veel van de verantwoordelijkheden op zich binnen de relatie en/of het gezin omdat ze er niet op durven rekenen dat de ADHD-partner bepaalde taken of zaken kan overnemen. Dit geeft veel druk en stress.
- Genegeerd of beledigd: Voor de partner zonder ADHD is vaak zonneklaar wat er bijvoorbeeld nog moet gebeuren in het huishouden of dat rekeningen betaald moeten worden. Bij de ADHD-er verdwijnen dit soort taken vaak in het zwarte gat van ADHD-symptomen. De partner zonder ADHD voelt zich genegeerd of zelfs beledigd dat de andere partner het domweg niet ziet of niet doet.
- Fysiek en emotioneel leeg: Door het merendeel van de verantwoordelijkheden op zich te nemen en doordat niets “lijkt te werken” in het betrekken van de ADHD-partner bij deze verantwoordelijkheden, dreigt een uitputtingsslag.
Achter de wolken schijnt altijd de zon
Om de zon achter de wolken weer te kunnen zien is het essentieel dat beide partners verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen rol in de relatie. Daarnaast helpt het in kaart brengen en bespreken van de impact van ADHD-symptomen op eigen gedrag en het gedrag van de partner. Communicatie, empathie en respect zijn sleutelwoorden voor elke relatie. Beide partners kunnen hier samen of los van elkaar aan werken in de vorm van coaching en/of therapie.
Een laatste optimistische en romantische boodschap van mij (ADHD en al 17 jaar gelukkig getrouwd) is deze: Geef elkaar niet op, onthoud wat het is waar je ooit voor viel bij de andere en hoe hij/zij je liet voelen toen. Je bent ooit verliefd geworden op elkaar, met een reden. Wordt weer onderdeel van hetzelfde team en werk aan je relatie en jezelf.
Mocht je hulp nodig hebben, neem dan gerust contact met me op.
