In deel 1 van deze reeks kwam een deel van de bekende kenmerken (meestal negatief beoordeeld door omgeving) al naar voren. De vraag werd gesteld of ADHD wel “echt” is, of een pseudo-aandoening van deze moderne tijd. In dit deel neem ik je mee naar de wetenschappelijke kenmerken van ADHD en factoren die mogelijk bijdragen tot de ontwikkeling van ADHD.
Definities ADHD
ADHD laat zich het best omschrijven als een neurologische ontwikkelingsstoornis in de hersenen. Het is geen ziekte, maar een conditie. Het is in 80-90% van de gevallen een chronische conditie die in ieder geval voor het 12e levensjaar naar de voorgrond komt.
In algemene zin wordt ADHD omschreven als een aandachtstekort. Vooraanstaande wetenschappers op dit vlak zoals Russel Barkley, David Nowell en Cindy Goldrich noemen het eerder een beperking in het richten van aandacht dan een aandachtstekort. Juist het richten van aandacht in een web aan dingen die (on)bewust aandacht vragen zijn kenmerkend voor ADHD.
Impact op Executieve Functies
Verder is belangrijk om te vermelden dat ADHD impact heeft op de meeste executieve functies. In het plaatje hieronder lopen we de executieve functies even na.
ADHD is een stoornis in de ontwikkeling van een of meerdere executieve functies bij kinderen en volwassenen.
Het kan zich op de volgende manier uiten: hyperactief lichamelijk gedrag en/of hyperactief denkgedrag. Daarnaast uit het zich in concentratiegebrek en/of hyper impulsief en/of hyperreactief gedrag.
ADHD is een vaardigheids-kloof tussen plannen, starten en uitvoeren. Het is pertinent NIET een kwestie van het niet WILLEN doen van bepaalde taken, maar niet weten HOE te beginnen en/of HOE taken uit te voeren. De kennis om een taak uit te voeren is vaak aanwezig, de uitvoering is vaak lager dan de objectieve aanwezige kennis en kunde. Met andere woorden, een leerling op school weet wel alle regels of woordjes die hij heeft geleerd, maar heeft moeite om het te vertellen of op papier te krijgen.
Factoren die een rol spelen bij ontstaan ADHD
De uiteindelijke ontwikkeling van ADHD, met andere woorden krijg je het wel of krijg je het niet, is een samenspel van erfelijke aanleg en omgevingsfactoren. Er is bekend dat bij ca. 20 tot 54% van de mensen met ADHD een van de ouders ook ADHD heeft. Er is dus een groot erfelijk component. Daarnaast zijn er een aantal belangrijke omgevingsfactoren, zowel tijdens zwangerschap van de moeder als ook na de geboorte. Deze factoren zijn onder andere:
- Laag geboortegewicht
- Pre-natale leeftijd (bijvoorbeeld vroeggeboorte)
- Roken, drugsgebruik of alcoholgebruik van moeder tijdens zwangerschap
- Sociaaleconomische status ouders
- Meeroken binnen het gezin voor en na geboorte
- Ernstig slaapgebrek
- Acute verslaving een of beide ouders aan drank, drugs of tabak
- Psycho-emotionele hechting aan moeder en/of vader
- Overmatige blootstelling aan schermpjes (tv, mobiele apparaten en game consoles
De negatieve impact en de ernst spelen een rol bij de ontwikkeling van ADHD én bij de mate van openbaring van symptomen. Omdat ieder individu anders is, is er geen voorspelbaarheid welk individu met welke genetische samenstelling onder welke omgevingsfactoren in welke mate ADHD ontwikkelt en in welke mate hij/zij er last van heeft.
ADHD en het brein
Met hersenscans is ADHD zichtbaar in het brein. Er is een zichtbare en definieerbare ontwikkelingsachterstand in bepaalde hersengebieden. De meest belangrijke is de ontwikkelingsachterstand van de pre-frontale cortex; het hersengebied achter je voorhoofd. In dit hersengebied zit als het ware de CEO van je brein. De CEO stuurt de executieve functies aan. Door een disbalans van de hormonen en neurotransmitters noradrenaline en dopamine is er een ontwikkelingsachterstand van de pre-frontale cortex en dus ook een onderontwikkelde CEO.
Vooral de disbalans van dopamine is merkbaar. Dopamine zorgt voor motivatie en drive en is dus nodig om je aandacht te kunnen richten.
Normale activiteiten zijn vaak niet voldoende stimulus om in actie te komen; er is onvoldoende aanmaak van dopamine voor motivatie en/of de beloning is niet concreet genoeg en snel te verkrijgen om in actie te komen.
Belangrijke feiten over ADHD op een rij
Kinderen en volwassen met ADHD hebben een neurologische ontwikkelingsstoornis die:
- Buiten hun eigen keuze of wens ligt
- Intrinsiek is aan hun psychologische en fysieke aard
- Anders is dan het gedrag en executieve vaardigheden van anderen in kwantitatieve zin, niet in kwalitatieve zin
- Zichtbaar wordt tijdens de ontwikkeling als kind (voor je 16e in 98% van de gevallen)
- Beperkingen in executieve vaardigheden met zich meebrengt in veel maar niet in alle situaties
- Niks zegt over cognitieve vaardigheden en intelligentie
Is er ook nog goed nieuws over ADHD?
Er is heel goed te leven met ADHD. Er zijn 5 stappen om het leven met ADHD makkelijker te maken:
- Zorg voor een goede diagnose door een professional
- Voorlichting – leer wat ADHD inhoudt en wat jij of je omgeving er aan kunnen merken en doen
- Medicatie – maak een bewuste keuze om wel of geen medicatie te nemen
- Aanpassen van fysieke omgeving – rust, reinheid en regelmaat om je heen
- Gedragsondersteuning – cognitieve gedragstherapie en/of coaching
Voor ouders van kinderen met ADHD is punt 2 heel belangrijk. Snap het gedrag van je kind, praat er over met school en sportclub. Help je kind met keuzes maken over medicatie, over het aanpassen van de fysieke omgeving en gedragsondersteuning.
In de volgende blog in deze reeks zal ik dieper ingaan op de symptomen van ADHD en de verschillende typen ADHD. Ook zal ik toelichten dat ADHD regelmatig hand in hand gaat met andere beperkingen zoals leerstoornissen , Syndroom van Tourette, problemen met inslapen en wakker worden, Bi-polaire stoornis, stoornissen in het autistische spectrum, drugsgebruik in de puberteit en adolescentie, opstandig gedrag (ODD), depressie en angststoornissen.
Mocht je vragen hebben of een keer willen praten over jezelf of je kind, aarzel dan niet!
Bronnen: Russel A. Barkley, David Nowell, Cindy Goldrich
