Gisteren heb ik via Pesi UK een online seminar gevolgd van Professor Peter Fonagy van het Anna Freud National Centre for Children and Families.
Tijdens dit seminar gaf Professor Fonagy een update van de laatste wetenschappelijke inzichten in de effecten van de COVID-19 lockdown en schoolsluitingen in het Verenigd Koninkrijk en andere Europese landen. Daarnaast deed hij een aantal op wetenschappelijke standaarden gebaseerde aanbevelingen voor het onderwijsveld bij heropening van lagere- en middelbare scholen.
In deze blog zet ik de bevindingen op een rijtje. Ik hoop dat zowel beleidsmakers als professionals uit de onderwijswereld hier ook kennis van nemen.
Belangrijkste Impact
Volgens Fonagy heeft de eerste lockdown verschillende impact gehad op kinderen. Bij kinderen die in een stabiele liefdevolle omgeving opgroeien was er nauwelijks een impact op hun geestelijk welbevinden. Bij kinderen in een minder stabiele omgeving is een significante stijging van toename van geestelijke gezondheidsstress. Door de bank genomen was er een merkbare verschuiving van 12-16% toename van het aantal gevallen waarbij kinderen eerder als niet-klinisch naar klinisch zijn beoordeeld.
In het VK viel daarnaast op dat vooral meisjes tussen de 16-25 het slecht deden qua mentaal welbevinden. Dit begin tijdens de eerste lockdown en is niet verbeterd in de relatief rustige zomerperiode. Waarom specifiek meisjes in deze leeftijdscategorie eruit springen is vooralsnog niet bekend. Meisjes 12-25 hadden vooral meer last van klinische depressie en angstgevoelens en angststoornissen.
Qua jongens viel op dat vooral jongens met een bestaande indicatie als bijvoorbeeld ADHD, ADD en OCD zwaarder getroffen zijn dan leeftijdsgenoten zonder deze indicatie. Eerste groep heeft last van verergerde zelf gerapporteerde stress en geestelijk trauma alsmede eetstoornissen.
Voor alle risicogroepen geldt dat er een verhoogde risico is op het ontstaan van een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSD).
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het slechter gaat met alle kinderen en jongeren door schoolsluitingen, ondanks positief nieuws over bijvoorbeeld vaccinaties.
Ruim 30% van de jongeren loopt rond met suïcidale gedachten. Zoals in Engeland is geconstateert: “Closing schools equals closing lives”. Scholen sluiten gooit levens op slot.
Het belang van open scholen
Scholen zijn voor kinderen en jongeren vitaal. Ze leren er, naast het inhoudelijke curriculum, lessen over het leven. Door ook nog de beperkte beschikbaarheid van buitenschoolse activiteiten zoals clubjes, zwemmen en sporten in brede zin, is er een compleet deel van het sociale netwerk voor kinderen en jongeren weggevallen. Juiste buitenschoolse activiteiten als sporten zijn goed voor de geestelijke gezondheid van jongeren.
Problemen door schoolsluitingen
Uit onderzoek blijkt dat thuisonderwijs geen goed alternatief is voor klassikaal onderwijs. Thuisonderwijs heeft zelfs een negatieve impact op de geestelijke gezondheid van kinderen en jongeren. Het zorgt voor meer stress en conflicten met broers en zussen en met ouders/verzorgers.
Daarnaast hebben werkende ouders meer stress vanwege de drievoudige rol van thuiswerken: ouder, leerkracht en werknemer/ondernemer. Kinderen (vooral jongere kinderen) zijn gevoelig voor de stressniveaus van hun ouders/verzorgers. Door het fenomeen van negatieve co-regulatie nemen ze de stressniveaus over en kunnen dat zelf niet plaatsen of verwerken.
Voor kinderen en jongeren uit minder stabiele thuissituaties is door de schoolsluitingen en de beperking van buitenschoolse activiteiten hun hele support netwerk buitenshuis weggevallen.
Aanbevelingen Fonagy voor de overheid
Scholen moeten zo snel mogelijk weer open. Docenten moeten voorrang krijgen bij vaccinatie. In de overgangsfase is blended learning het beste alternatief. Deels klassikaal en deels online.
Stop (voorlopig) met centrale toetsen en examens. Kinderen en jongeren worstelen over het algemeen al genoeg met deze crisis. Het blijven toetsen en examineren alsof de wereld niet is veranderd is schadelijk voor kinderen en jongeren omdat zij in hun lijf en geest voelen dat er wel veel veranderd is. Deze incongruentie zorgt voor mentale stress. “Klopt mijn gevoel en mijn binnenwereld nog wel met de buitenwereld?” Kinderen en jongeren hebben duidelijke signalen nodig van overheid en onderwijs dat hun gevoelens van angst, stress en onzekerheid er mogen zijn. Dat de gevoelens echt zijn en dat er over gepraat mag worden.
Rol van docenten en ouders bij minimaliseren impact Covid-19 op geestelijke gezondheid jeugd
Ouders en docenten kunnen bijdragen door kinderen en jongeren te helpen om hun emoties te reguleren. Dit kan door angst en onzekerheid te normaliseren en bespreekbaar te maken. Angst is een gezonde en normale emotie bij stress en onzekerheid.
Het is essentieel dat ouders en docenten een plek creëren waar de emoties van kinderen en jongeren besproken kunnen worden. Het bespreken moet een niet-dwingend karakter hebben. Docenten en ouders moeten een uitnodigende houding aannemen om de emoties te bespreken.
Dit kan door zelf kalm gedrag te modelleren (uiteraard als dat authentiek is, als de ouder of docent zelf ook angstig of gestrest is, zal naar een ander moment moeten worden gezocht. Het modelleren van kalm gedrag kan door te laten zien en te bespreken hoe de volwassene zelf met angst en onzekerheid omgaat.
Op het moment dat kinderen willen of kunnen praten, denk dan aan het volgende:
- Eerst empathisch luisteren naar de emoties, luisteren zonder oordeel
- Valideer de emoties samen, wat voel je, hoe is dat voor jou, benoem samen de emoties
- Wacht zo lang mogelijk om gerust te stellen, als je dit te vroeg doet, voelt het kind zich niet gehoord en begrepen
- Als laatste kun je alternatieve perspectieven bespreken. Het bespreken van gedachten en dat gedachten niet altijd waar hoeven te zien. Biedt perspectief.
De tip 6 voor docenten bij heropening van scholen
- Top prioriteit is de sociaal emotionele ontwikkeling. Academische prestaties zijn nu niet van belang
- Wees empathisch richting leerlingen voor gevoelens van angst en stress.
- Weer naar school gaan kan ook beangstigend zijn voor leerlingen door “social distancing”, mondkapjes, toetsen, etc. Ga hier begripvol mee om.
- Geef gerichte aandacht aan alle kinderen. Tegenslag wordt trauma als kinderen zich alleen of eenzaam voelen.
- Bouw met de school en de klas gemeenschapszin op. Je staat niet alleen, we doen dit samen.
- Wees tolerant voor ogenschijnlijk “ druk gedrag” in het begin. Leerlingen moeten weer hun plek en ritme vinden en uiten zich drukker dan normaal om te herijken en weer te landen.
Heb je behoefte om als docent of ouder/verzorger eens van gedachten te wisselen? Neem gerust contact met me op. Ik kan jou of je kind/leerling zelf helpen of je verder wijzen naar goede alternatieve en hulpbronnen. Hou vol! Ook jij als docent/ouder staat niet alleen! Mail me op alexander@happygiraffe.nl of bel me op 06 27 650 310.
